Miasto Narol zwane dawniej Florianów otrzymało przywilej lokacyjny od króla Zygmunta Wazy 2 października 1592 roku dzięki staraniu właściciela tych dóbr Floriana Łaszcza herbu Prawdzic, syna Stanisława Łaszcza Nieledewskiego wojskiego horodelskiego i Anny Wituchowskiej. Ziemię, na której ulokowano miasto, Stanisław Łaszcz nabył wraz ze wsią Narol od Stanisława Marcinkowskiego herbu Topór w 1580 roku. Tereny te wraz ze wsiami Pieniany i Rudy Wołoskiej przypadły w spadku jednemu z czterech synów Stanisława Łaszcza - Florianowi Łaszczowi. Florianów został lokowany na prawie magdeburskim i jak w każdym mieście na prawie niemieckim obok wójta reprezentującego właściciela miasta funkcjonowały władze samorządowe, a na mocy przywileju miasto otrzymało prawo do organizowania cotygodniowych targów oraz trzech dorocznych jarmarków. Nowo lokowane miasto szybko zaczęło się rozwijać. W myśl ordynacji właściciela miasta, mieszczanie obok praw posiadali wiele korzystnych przywilejów, a warunki rozwoju, jakie otrzymał Florianów, okazały się nęcące dla wielu osadników, zarówno chrześcijan, jak i Żydów. Liczba mieszkańców szybko wiec rosła, przybywało nowych budynków: w 1630 roku było w mieście 238 domów. Lata pomyślności szybko się jednak skończyły. Florianów oraz sąsiednie Lipsko i Krupiec 2 listopada 1648 roku zostały niemal doszczętnie zniszczone przez Tatarów i wojska kozackie Bohdana Chmielnickiego. Zginęło lub zostało wzięte do niewoli kilkanaście tysięcy mieszkańców, a rzeź była tak okrutna, że rzeczka dzieląca dwa miasta płynęła czerwona od krwi i od tego czasu nosi nazwę Krwawica. Dwa lata po tym makabrycznym zdarzeniu we Florianowie było zaledwie 26 domów i chałup, a mieszkańcy zaczęli powracać do dawnej miejscowości - Narol. Osadę dotknęła seria nieszczęść. W 1656 roku przeciągały tędy w obie strony wojska szwedzkie Karola Gustawa, w 1672 roku miasto i okolice zostały splądrowane przez wojska tatarskie, a 6 października tegoż roku hetman Jan Sobieski pod Narolem pokonał Tatarów zadając im pierwszą w tej kampanii klęskę. Jednak działania wojenne doprowadziły do upadku świetności miasta, które spadło do roli średniej wielkości wsi. Narol kilkakrotnie zmieniał właścicieli. W 1671 roku właścicielem został Gabriel Silnicki kasztelan czernihowski, potem miasteczko należało do Potockich i Dziewałtowskich, by w 1753 roku przejeść w ręce starosty lwowskiego Michała z Gratkowa Łosia herbu Dąbrowa. Jego syn Feliks Antoni wzniósł w latach 1770 - 1781 okazały barokowo - klasycystyczny pałac, a w latach 1790 - 1804 ufundował nowy klasycystyczny kościół pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny. W 1818 roku miasto strawił pożar. W 1863 roku pod Narolem miała miejsce jedna z największych bitew powstańczych z zaborczymi wojskami. Spłonęły wtedy pałac(w późniejszym okresie odbudowany) oraz część miasta. W 1876 roku drogą małżeństwa Marii Łoś z Julianem Puzyną Narol przeszedł na własność Puzynów. W tym okresie miasto liczyło około 1600 mieszkańców, z czego prawie 800 to Żydzi, a w 1910 roku miasteczko zamieszkiwało około 2300 osób. Dalszy jego rozwój przekreśliła I Wojna Światowa. 10 września 1914 roku 6 pułk austriacki spalił prawie doszczętnie miasteczko, ale ludność powoli zaczęła je odbudowywać. Po odzyskaniu niepodległości, w wyniku reorganizacji administracji państwowej najniższego szczebla Narol utracił prawa miejskie. Duże nadzieje rozwoju w okresie międzywojennym wiązano z projektem budowy sanatorium przeciwgruźliczego, ale wybuch II Wojny Światowej przekreślił te plany. W wyniku działań kampanii wrześniowej w 1939 roku spłonęło 75 % zabudowań. W latach okupacji mieszkańcy Narola brali czynny udział w walce z okupantem oraz UPA. Po przejściu frontu przystąpiono po raz kolejny do odbudowy miasteczka, odbudowywano domy, jak również budowano nowe budynki i obiekty użyteczności publicznej. W 1948 roku, w obchodach 400- lecia założenia Narola (Florianowa), miasteczko liczyło około 1270 mieszkańców. Wysiłkiem działaczy i ludności w 1995 roku Narol odzyskał prawa miejskie. Obecnie liczy około 2400 mieszkańców.
Leszek Margol
